Không phải ai cũng biết ngày Tết Nguyên Tiêu là gì và cần chuẩn bị những gì cho mâm cúng ngày này được đầy đủ và trọn vẹn. Cùng tui là người miền tây tìm hiểu về ngày đặc biệt đầu tiên trong năm này nhé!
Danh mục bài viết
Tết Nguyên Tiêu là gì?
Thông thường mọi người thường hay nghe đến ngày Tết Nguyên Đán chính là ngày đầu tiên của năm mới (được tính là ngày đầu tiên theo lịch của Việt Nam). Vậy còn ngày Tết Nguyên Tiêu là gì thì chưa chắc ai cũng biết.
Ngày Tết Nguyên Tiêu hay một số khu vực miền tây vẫn thường gọi là ngày rằm tháng giêng, tức là ngày 15 tháng 1 âm lịch. Có thể hiểu đây là ngày rằm đầu tiên của năm mới, trong tiếng Hán, “nguyên” là thứ nhất, “tiêu” là đêm; nguyên tiêu ý nói là đêm rằm đầu tiên trong năm. Vì thế, nó còn được gọi là lễ Thượng nguyên, bên cạnh Tết Trung nguyên (rằm tháng Bảy) và Tết Hạ nguyên (rằm tháng Mười).
Với người Việt, ý nghĩa của ngày Tết Nguyên Tiêu là gì?
Ở nước mình, theo quan niệm “Đầu xuôi đuôi lọt” nên thời khắc đầu tiên trong năm rất quan trọng. Vì vậy rằm tháng Giêng là ngày lễ quan trọng, chính thức khép lại những ngày Tết Nguyên đán.
Cúng ngày Rằm tháng giêng còn mang ý nghĩa cầu mong một năm tốt lành, gia đạo bình ổn, quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa. Đây là một trong 2 ngày rằm được coi trọng nhất (bên cạnh rằm tháng Bảy, với các vị Phật tử thì có thêm ngày rằm quan trọng nữa là rằm tháng Tư – lễ Phật đản). Dân gian có câu “Cả năm được rằm tháng Bảy, cả thảy được rằm tháng Giêng” là từ đó mà ra.
Vào ngày Rằm tháng giêng, nhà nhà thường có thông lệ cúng bái và cầu nguyện cho cả năm được an lành, một số gia đình cúng tại gia, cũng có số đông người lựa chọn vào chùa để chiêm bái và cầu nguyện nên thường những ngày này có rất đông Phật tử đến viếng chùa, thắp hương.
Người Việt Nam mình thường có câu thành ngữ “Lễ Phật quanh năm không bằng Rằm tháng Giêng”, câu này đã nói lên tầm quan trọng của hội rằm tháng Giêng trong tâm thức người Việt. Vì vậy, trong ngày này, nhiều gia đình thường lên chùa cầu an, cúng sao giải hạn, mọi nhà đều thắp hương và làm cơm cúng gia tiên, thần linh để tri ân và cầu mong một năm mới an lành, may mắn.
>> Điểm danh 5 ngôi chùa cổ nổi tiếng linh thiêng ở Cần Thơ
Tết Nguyên Tiêu trong văn hóa Á Đông
Tết Nguyên Tiêu trong văn hóa Trung Hoa
Tết Nguyên Tiêu ở Trung Quốc còn được gọi là Tết Thượng Nguyên, hay Tết Trạng nguyên. Người dân sẽ cúng tế cầu an cầu phước, ăn bánh trôi (gọi là “thang viên” – viên tròn trong nước), thi đoán hình thù trên lồng đèn, ngâm thơ, ghi ước nguyện lên đèn lồng và thả lên trời.
Vào ngày này, ngoài ăn bánh trôi, người dân nơi đây còn có thể dùng các loại bánh như bánh táo đỏ, bánh yến mạch, há cảo,…nhằm cầu mong sức khỏe, suôn sẻ trong cuộc sống.
Tết Nguyên Tiêu ở Hàn Quốc
Tết Nguyên Tiêu ở Hàn Quốc còn được gọi là lễ Daeboreum (대보름), mọi người cùng nhau chơi trò chơi truyền thống Samulnori hoặc leo núi để trở thành người cầu may mắn và nhìn thấy mặt trăng đầu tiên.
Vào ngày này, họ sẽ ăn Ogokbap – cơm nấu bằng 5 loại ngũ cốc và ăn Yaksin – thức ăn ngọt làm bằng gạo nếp và rượu gạo ướp lạnh để cầu chúc vụ mùa bội thu.
Tết Nguyên Tiêu ở Nhật Bản
Tại Nhật Bản, Tết Nguyên Tiêu còn được gọi là lễ Koshogatsu. Người dân sẽ tiến hành cầu nguyện với mong mong muốn có được vụ mùa bội thu. Thông thường, người Nhật Bản sẽ ăn cháo đậu đỏ vào buổi sáng của lễ Koshogatsu.
Tết Nguyên Tiêu trong văn hóa người Việt Nam?
Tết Nguyên Tiêu ở Việt Nam thường diễn ra vào ngày 15 tháng 1 âm lịch (Rằm tháng giêng), đây cũng là thời điểm mà mọi người lên chùa cầu xin điềm lành, bình an trong năm mới và cúng sao giải hạn. Ở những nơi đông đảo người Hoa sinh sống như Hội An, Chợ Lớn thì họ sẽ tổ chức nhiều hoạt động đặc biệt, lễ hội, ví dụ: đố chữ, múa lân, trình diễn âm nhạc,…
Ở Việt Nam, vào ngày rằm tháng giêng, mọi người sẽ ăn bánh ú, xôi gấc, gà luộc, bánh chưng,…vào dịp Tết Nguyên Tiêu để cầu cho gia đình được ấm no, hạnh phúc, may mắn.
Chuẩn bị mâm cúng Rằm tháng giêng gồm những gì?
Cúng chay
Nhiều gia đình thường lựa chọn cỗ chay để cúng vào ngày rằm tháng Giêng để bày tỏ lòng thành kính. Đặc biệt, ở miền Tây, đông đảo người dân theo đạo Phật giáo Hòa Hảo thì càng ưu tiên món ăn chay trong mâm cúng ngày Tết Nguyên Tiêu.
Khi chuẩn bị cỗ, bạn cần chuẩn bị các món ăn có nguyên liệu gần gũi có 5 tông màu chủ đạo tượng trưng cho ngũ hành. Đặc biệt, gia chủ nên chuẩn bị số lượng món ăn theo số lượng: 5 – 10 – 15 món, không nên chuẩn bị số chẵn.
Thông thường, nhiều gia đình sẽ lựa chọn các món ăn phổ biến như bánh trôi, chè, xôi đậu hoặc hoa quả,… vừa tiện lợi lại rất phổ biến.
Mâm cúng mặn
Mâm cúng mặn lại có yêu cầu cao hơn so với cúng chay. Gia chủ cần chuẩn bị đủ các món ăn với 6 dĩa: chả giò, bánh chưng, dưa muối/củ kiệu, thịt gà, xôi và thịt heo cùng với 4 chén: canh mọc, canh miến, canh măng và canh bóng.
Tuy nhiên, nhiều món ăn phải chuẩn bị khá cầu kỳ và mất nhiều thời gian nên phần lớn các gia đình đều chuẩn bị một mâm cơm mặn theo ý của bản thân. Cũng vì thế mà các món ăn truyền thống như canh mọc hay canh bóng dần trở nên xa lạ với người dân Việt Nam.
>> Phong tục Tết xưa và nay có gì khác biệt?
Những điều nên làm và kiêng kị trong ngày rằm tháng giêng
Rằm tháng giêng nên làm những việc gì?
Đối với bà con ở Miền Tây mình, vào này Tết Nguyên Tiêu, ngoài dọn dẹp nhà cửa chuẩn bị mâm cúng ông bà, thần linh để cầu cho một năm an lành và nhiều sức khỏe, bà con còn có tục lệ đi chùa, cúng dường, cúng sao giải hạn,..
Ngoài ra, một số gia đình còn có tục bố thí vào ngày này, hạn chế sát sinh bằng cách ăn chay, thả cá phóng sinh, làm những điều lành, điều thiện để mong tích công đức cho cả năm bình an..
Những điều kiêng kỵ trong ngày rằm tháng giêng – tết Nguyên Tiêu là gì?
Trong ngày rằm tháng giêng, người dân thường kiêng kỵ các điều sau:
- Để thùng gạo cạn đáy: Người xưa quan niệm rằng đầu năm mà thùng gạo trong nhà cạn đáy thì quanh năm sẽ đói kém.
- Kiêng câu cá: Dân gian có quan niệm rằng nếu câu cá vào ngày trăng tròn sẽ dễ mang đến vận đen xui rủi.
- Kiêng nói tục, chửi bậy: Nếu ngày rằm mà nói tục, chửi bậy sẽ mang đến nhiều thị phi.
- Trong ngày Rằm tháng Giêng, nên kiêng đi đến những nơi âm khí nặng như mồ mả, nơi hoang vu hoặc bệnh viện, nhất là những người sức khỏe yếu kém, sẽ bị vận xui đeo bám.
- Tuyệt đối không xê dịch bát hương trong quá trình lau dọn bàn thờ. Các vật phẩm cúng được bày biện gọn gàng, đúng thứ tự, tránh đổ vỡ.
- Hoa và trái cây dâng lễ cúng Rằm tháng Giêng là điều không thể thiếu. Các gia đình chú ý không dùng hoa, quả giả để dâng lên bàn thờ, đồng thời không dùng vật phẩm đã được sử dụng để cúng. Đây được coi là hành động bất kính, không thành tâm.
- Bên cạnh đó, khi đặt tiền lên bàn thờ với hàm ý cầu xin tài lộc, cần lưu ý không sử dụng tiền giả hay không phải do mình làm ra.
>> Những điều kiêng kỵ trong ngày Tết Nguyên Đán
Những tục lệ cúng kiếng trong ngày rằm tháng giêng (Tết Nguyên Tiêu) đã xuất hiện từ bao đời và truyền miệng đến tận ngày nay nên chỉ mang tính chất tham khảo. Đừng quá chấp vào những điều nên làm và kiêng kỵ trong ngày Tết Nguyên Tiêu là gì, vì không chỉ ngày này mà những ngày khác nữa, mỗi gia đình, mỗi cá nhân đều cần phải sống thật tốt và lương thiện thì mới có thể tích góp công đức cho cả năm an lành, cả đời bình an được.
>> Ẩm thực ngày Tết miền Nam: Những món ăn ngon ngày Tết miền Nam
Cùng tui là người miền tây tìm hiểu rõ hơn về văn hóa, ẩm thực và các địa điểm du hí nổi bật của miền tây tại đây nhé!